Emekli aylıkları, işgören maaşları, işçi maaşları artıyor. Maaşlarla alakalı son dakika açıklaması geldi. Milyonlarca, işgören, emekli ve mensubu kapsıyor. Emekli maaşını yükselten en mühim unsur sizin aylık prime esas hasılatınız. Yani işyerinde sizin için belirlenen brüt maaş oluyor. Maaşınız ne kadar yüksekse, sizin için yatırılan prim miktarı da o kadar artıyor.

Dolayısıyla birikiminiz yükseliyor ve bu maaşı etkiliyor. Asgari ücretten çalışan birisi ile tavandan maaş alan birisi emekli olduğunda aralarında ciddi maaş farkı oluşuyor. Prim günlerinizin fazla olması da bir başka etki. Yüksek kazançtan fazlaca prim günü maaşı artırıcı etki ediyor. Düşük maaştan oldukça prim günü maaşınızın fazla artmasının engelliyor. Memurların ise maaş hesaplamaları diğerlerine gore değişik yapılıyor.

Memurlar için derece kademe ve ek gösterge benzer biçimde parametreler devreye giriyor. Ek göstergesi yüksek olan memurların dolayısıyla hem emekli ikramiyeleri, bununla beraber emekli maaşları yüksek oluyor. Burada bilhassa taban aylığı da miktarı yükselten etkide bulunuyor. Yani memurlar görevde yükselirlerse, hem taban aylıkları, bununla birlikte göstergeleri değişeceğinden, emekli maaşları da artacaktır.

Kendi işini yapanların, şu demek oluyor ki 4B dediğimiz Bağ-Kur'luların da emekli maaşlarının hesaplamaları SSK'lılarınkine benzerlik gösteriyor. Aynı halde Bağ-kur'lular içinde 1999 öncesi sonrası ve 2008 reformundan sonraki devre olmak üzere üç ayrı hesaplama şekli bulunuyor. İşte maaşlarla ilgili bütün detaylar...

Maaşların kaç lira olacağını evvel bilmek basit değil. Ama maaşı belirleyen parametreleri bilirsek, azca oldukça ne alacağımızı tahmin edebiliyoruz. Maaşı belirlerken uygulanan formül aynı olsa da, kişilerin çalışma şartları, iş yerlerinin durumu, aylık kazançları, emek verme süreleri, hatta işe ara verip vermemiş olmaları bile maaşı etkiliyor.

Sabah'tan Faruk Erdem'in yazısına göre: dolayısıyla herkese gore ayrı maaşlar çıkıyor. Hatta aynı işyerinde aynı şartlarda çalışmış, ama değişik tarihlerde emekli olmuş kişilerin bile maaşları arasında değişimler olabiliyor.

En basit şekliyle anlatmaya çalışırsak formül şöyle:

Emekli maaşı= Ortalama aylık kazanç X Aylık bağlama payı
Aylık bağlama oranını ise gün sayısı, kısaca prim ödediğiniz vakit belirliyor.
Yukarıda söylediğimiz şeklinde üç ayrı formül uygulanıyor.

1999'A KADAR SÜRE: Aylık bağlama payı, 25 sene sigortalılık süresi (9.000 gün) için yüzde 76 olarak uygulanıyor. 3.600 gün için ise yüzde 70 olarak alınıyor.

1999-2008 ARASI: Bu dönemde sistem değiştiriliyor ve 25 yıl için nispet yüzde 65'e çekiliyor.

EKİM 2008 SONRASI: Sosyal güvenliğin bir çatı dibine toplanması ile 25 yıl için aylık bağlama payı yüzde 50'ye kadar iniyor

Emeklilik için yaşı beklerken çalışmaya geçinmek prim sayısını artırırken, şayet kazançlar da yüksekten yatıyorsa emekli maaşını artıran bir etkiyle sahip oluyor. Prim günü ile yaş arasındaki ayrım özellikle 2000 ve 2008 sonrası sigortalı olanlarda daha da açıldı.

BİR ÖRNEKLE ANLATMAYA ÇALIŞALIM

Ahmet bey 21 yaşlarındayken 1988 senesinde ilk kere sigortalı oldu. Ahmet beyin emekli olması için 25 senelik sigortalılık süresi dışında 5.450 gün prim ödemesi gerekiyor. Yaş şartı ise 51.

Ahmet bey 5.450 günü 15 sene çalışarak doldurduğunda yaşı sadece 36 olacak. Dolayısıyla 51 yaşına kadar, 15 senelik bir süresi daha bulunuyor.

Bu süreyi bekleyerek de geçirebilir. Ama emek harcayarak geçirirse aylık bağlama oranının artırabileceği şeklinde yüksek kazançla maaşını da yükseltebilecek.

MAAŞ NASIL ARTIRILIR?

Yukarıdaki örnekte anlattığımız konuyu birazcık daha açarak, bu aşamada öncelikle emekli maaşının nasıl artacağına bakalım. Emekli maaşını yükselten en önemli faktör sizin aylık prime esas kazancınız. Yani işyerinde sizin için belirlenen brüt maaş oluyor. Maaşınız ne kadar yüksekse, sizin için yatırılan prim miktarı da o kadar artıyor.

Dolayısıyla birikiminiz yükseliyor ve bu maaşı etkiliyor. Asgari ücretten çalışan birisi ile tavandan maaş alan birisi emekli olduğunda aralarında ciddi maaş farkı oluşuyor. Prim günlerinizin fazla olması da bir başka etki. Yüksek kazançtan oldukca prim günü maaşı artırıcı etki ediyor. Düşük maaştan oldukça prim günü maaşınızın fazla artmasının engelliyor.

EKSİLEN-ARTAN MAAŞ

Emeklilik primi dolduktan sonra yaşı bekleyenler için böyle bir tehlike bulunuyor. Yani siz şayet asgari ücretten çalışıyorsanız, ya da maaşınız asgari ücretten gösteriliyorsa, (Biliyorsunuz birtakım işverenler bu tür hilelere başvuruyor) çalıştığınız her yıl için ileride emekli maaşınızın yükselmesi de önlenmiş oluyor.

Yukarıda emekli maaşınız hesaplanırken ortalama hasılatınızın aylık bağlama oranıyla çarpılması formülünden bahsetmiştik. Burada yaklaşık hasılatınız sizin bu güne kadar yapmış olduğunuz tüm çalışmalarda kazanmış olduğunuz kazançlar, şu demek oluyor ki aldığınız maaşlarla belirleniyor.

MEMURUN KATSAYISI VAR

Buraya kadar anlatmaya çalıştığımız sistem daha çok 4A dediğimiz SSK'lıları ilgilendiren sistemdi. Memurların ise maaş hesaplamaları diğerlerine bakılırsa farklı yapılıyor. Memurlar için aşama kademe ve ek gösterge şeklinde parametreler devreye giriyor. Ek göstergesi yüksek olan memurların dolayısıyla hem emekli ikramiyeleri, bununla beraber emekli maaşları yüksek oluyor.

Burada bilhassa taban aylığı da miktarı yükselten etkide bulunuyor. Yani memurlar görevde yükselirlerse, hem taban aylıkları, bununla birlikte göstergeleri değişeceğinden, emekli maaşları da artacaktır. Memurların en büyük dezavantajları çalışırken aldıkları maaşların emekli olduklarında ciddi halde azalması oluyor. Bu konuda da toplu sözleşme görüşmelerinde çeşitli talepler tartışılmaya devam ediyor.

3600 EK GÖSTERGE ARTIRACAK

Bugünlerde emek harcamaları idame eden ek gösterge artışı da memurların hem emekli maaşlarını aynı zamanda emekli ikramiyelerini artıracak. Mayıs ayında Meclis'e gelmesi beklenen tertip ile emekli maaşlarında 1.400 TL'yi gören artış olacak. Yeniden ikramiyelerdeki artış da 50 bin liraya yaklaşacak.

BAĞKUR'LUNUN MAAŞ HESABI

Kendi işini yapanların, yani 4B dediğimiz Bağ-Kur'luların da emekli maaşlarının hesaplamaları SSK'lılarınkine benzerlik gösteriyor. Aynı halde Bağ-kur'lular arasında 1999 öncesi sonrası ve 2008 reformundan sonraki devre olmak üzere üç ayrı hesaplama şekli bulunuyor.

2008'e kadar Bağ-Kur'lular basamak sistemine nazaran prim ödüyorlardı. 1'den 24'e kadar belirlenen basamaklara göre primlerinin miktarı da değişiyordu. 2008'de bütün kurumların tek çatı altında (Sosyal Güvenlik Kurumu) birleşmesiyle asgari ücret ile asgari ücretin 7.5 katı arasında bir hasılat belirlemeye başladılar.

Dolayısıyla Bağ-Kur'luların daha ilkin ödedikleri basamak, emekli maaşını ciddi halde etkiliyor. Özellikle 1999 öncesi aylık bağlama oranlarının yüksek olması, buradaki yüksek kazançla birleşince emekli maaşını da artırıyor.