Milyonlarca çalışanın ileri yaşta hala çok çalıştığı bir dönemde, devletin vatandaşlara erken emekli olma fırsatı yeniden gündeme geldi. Kanunlarımıza göre borçlanarak erken emekli olmak mümkün. Kadınlar için doğum, erkek çalışanlar için askerlik borçları erken emeklilik tarihlerine yol açabilmektedir. Ayrıca bazı meslek grupları borçlanmadan erken emekli olabiliyor. 5 yıl erken emekli olabilir ve doğal yıpranma hakkından yararlanabilir. İşte amortisman hakkı nedeniyle emeklilik hakkında bilmeniz gerekenler...

Yasalarımızda erken emekli olmanın birçok yolu bulunuyor. 10 yıl yani 3600 günü tamamlayıp kısmi yaştan emeklilik, doğum ve askerlik borçlanması ile emeklilik tarihini öne alma gibi yöntemlerin dışında bazı meslekler için de erken emeklilik imkânları var. Özellikle ağır işlerde çalışanlar açısından erken emeklilik fırsatı sunuluyor. 'Yıpranma' dediğimiz, kanunun ise Fiili Hizmet Süresi Zammı (FHSZ) diye tarif ettiği bu avantaj, çalışılan sürelere belli oranda gün eklenerek ve işe girişi geriye çekerek emeklilik imkânı sağlıyor. Yani bir yılda 12 ay çalışmış birisi 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor ve işe giriş tarihi de 3 ay geri çekiliyor.

Yeni Asır'dan Faruk Erdem, yıpranma detayına dair vatandaşın bilmesi gerekenleri derledi. 

ÇOĞUNLUKLA AĞIR VE YIPRATICI İŞLER

Bu sistemi genelde ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanlara yönelik bir uygulama olarak görüyoruz. Mesleklerin listesi 5510 sayılı Yasa'nın 40. maddesinde bulunuyor. 20 iş dalında belirlenen mesleklerin bir kısmı özel sektör kolları iken kamu kurumları da bulunuyor. Dolayısıyla sizin de erken emeklilik imkanından yararlanabilmeniz için bu mesleklerden birisinde görev yapıyor olmanız lazım.

SEKTÖR DEĞİL, POZİSYON ÖNEMLİ

Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta bu sektörlerde çalışıyor olmak erken emeklilik için tek başına yeterli olmuyor. Örneğin listede olan demir çelik fabrikalarında çalışanlar için yıpranma hakkı yani erken emeklilik fırsatı var. ancak bu fabrikanın yemekhanesinde çalışan bir aşçı ya da muhasebede çalışan bir muhasebeci bu haktan yararlanamıyor. Yasanın bu iş kolunda tarif ettiği işlerde çalışmak gerekiyor.

Demir çelik fabrikaları için tarif edilen işler şöyle:

1) Demir izabe fabrikalarında cevherin demire çevrilmesi işleriyle boru fabrikalarının fırın ve döküm dairelerinde yapılan işlerde çalışanlar.

2) Çelikhanelerin çelik yapılan fırınlarıyla bunların teferruat ve eklentilerinden olan ikinci derecedeki fırınlarda ve konvertörlerde yapılan işlerde çalışanlar.

3) Sıvı haldeki demir ve çeliğin tesisat ve teçhizatla veya mekanik olarak taşınmasına ilişkin işlerde çalışanlar.

4) Sıcak veya sıvı haldeki cürufun taşınması ve işlenmesi işlerinde çalışanlar.

5) Haddehanelerde (soğuk demirle çalışılan haddehaneler hariç), fırınlarda, hadde serilerinde, haddehaneyi kızgın veya sıvı çelik yahut demirle besleyen tesisat ve araçlarla görülen işlerle kızgın halde olan yarı mamul parçaların kesilmesi ve hazırlanması işlerinde çalışanlar.

ŞU ŞEKİLDE HESAPLANIYOR

Eğer yılın tamamını FHSZ kapsamında çalışarak geçirmişseniz o zaman mesleğinize göre hak ettiğiniz süre priminize ekleniyor.
Örnek verirsek; kurşun ve arsenik işinde FHSZ için 90 gün belirleniyor. İşçiler 360 gün bu kapsamda çalıştığında, prim gününe 90 gün daha ekleniyor.

Yılın bir bölümünü bu kapsamda çalışmış ama diğer bölümünde kapsama alınmamışsanız o zaman aşağıdaki formül devreye giriyor:

FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı X 90/ 360 = Eklenecek gün sayısı. Örnekle tekrar anlatalım.

İşçi eğer yılın yarısını FHSZ kapsamında çalışmış diğer yarısını yıpranma kapsamı dışında çalışmışsa, yukarıdaki formüle göre yıpranma günü;

180 X 90/360 = 45 gün olarak belirleniyor. * Böylece bu işçinin 360 günlük primi 45 gün artırılıyor.

SÜRE SINIRI 5 YILI AŞAMAZ

Yıpranma hesabında her meslek için belirlenen süre sınırları da bulunuyor. Bu süre 5 yılı geçemiyor. Yani ne kadar çalışırsanız çalışın alabileceğiniz ek süre 5 yıldan fazla olamıyor. Bir istisna bulunuyor. O da Türk Silahlı Kuvvetleri, MİT ve Emniyet mensupları için bu süre 8 yıla kadar çıkıyor. Yaş indiriminden yararlanmak için yeraltındaki işlerde çalışanlar için 1.800 gün, diğer sigortalıların ise 3 bin 600 gün FHSZ kapsamında çalışmış olmaları gerekiyor.

FHSZ kapsamındaki bir sektörde çalışmış olmak yetmiyor. Belirtilen işi yapmak gerekiyor. Yani çimento fabrikasında yönetici sekreteri olarak çalışan birisi yıpranmadan yararlanamıyor. Ya da gazetedeki muhasebe elemanı yıpranma alamıyor.

BU MESLEKLERDE ÇALIŞANLAR ERKEN EMEKLİ OLABİLİYOR

Ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanlar fiili hizmet süresi zammı ya da bir başka adıyla yıpranma hakkı ile erken emekli olabiliyor. 45 mesleğe erken emeklilik imkanı tanınıyor.

• Demir ve çelik fabrikalarında çalışanlar
• Cıva üretimi işleri
• Madencilik ve yeraltı işleri
• Asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler 
• Sahil Güvenlik Komutanlığı
• Radyoaktif işler,
• TRT'de haber hizmetinde çalışanlar
• Emniyet çalışanları
• Askerler
• Basın ve gazetecilik işleri
• Ceza infaz kurumlarında çalışanlar
• TBMM yasama organı üyeleri
• Kurşun ve arsenik işleri
• Su altında çalışmayı gerektiren işler
• Hastabakıcı hemşireler
• Cam fabrika ve atölyeleri
• Alüminyüm fabrikaları
• Hemşire
• Döküm fabrikaları
• Çimento fabrikaları
• İhtiyat pilotları
• Kok fabrikaları
• Tabip
• Toplum sağlığı teknisyeni
• Termik santraller
• Ebe
• İtfaiye ve yangın söndürme işleri
• Diş tabibi
• Eczacı